AKSÅRÅ
JÅWÅ
A.
DÊNTÅWYANJÅNÅ LAN
PASANGAN
Dêntå = untu,
wyanjånå = aksårå. dêntåwyanjånå, saluguné atêgês: aksårå untu, nanging lumrahé
ditêgêsi carakan, yaitu urut-urutaning aksårå Jåwå. Miturut paniti priksané
pårå sarjåné, aksårå Jåwå iku ing jaman kunané nunggal asal karo asalé aksårå Dévanāgāri ing tanah Indhu. Aksårå iku
kanggo nulis båså Sangsêkêrta. Déné wujudé manåwå miturut caritané babad Jawi aksårå Jåwå iku såkå dongèng
Dorå-Sêmbådå ing jaman Ajisåkå.
Dorå goroh turé wêrdinèki / Sêmbådå têmên
tuhu préntah / sun kabranan nêpsu turé / cidrå si Dorå iku / nulyå Prabu Jåkå
anganggit- / anggit pinurwå warnå / sastrå kalih puluh / kinaryå wargå lêlimå /
wit hå- nå- cå- rå- kå- ku sawarganèki / pindho då- tå- så- wå- lå // yèku
sawargå ping tiganèki / på- dhå- jå- yå- nyå- ku sawarganipun / må- gå- bå-
thå- ngå- ping paté / iku sawarganipun / anglêlimå sawarganipun / ran sastrå sarimbagan
/ iku milanipun awit ånå sastrå Jåwå / wit sinungan sandhangan sawiji-wiji /
wênèh-wênèh ungêlnyå //
(Sêrat Aji Såkå, pupuh VII Dhandhanggulå,
pådå 26 lan 27)
Anggoné nulis aksårå
Jåwå såkå kiwå manêngên, papané ånå ing sangisoré garis manåwå kêrtasé ånå
garisé. Aksårå Jåwå asipat silabik,
têgêsé sabên saaksårå nggambaraké sawandå. Bédå karo aksårå Latin kang fonemis, têgêsé sabên saaksårå
nggambaraké siji inti bunyi. Aksårå Jåwå
ugå asipat konsonantal, têgêsé sabên
saaksårå kang dipasangi utåwå dipangku nggambaraké siji konsonan utåwå aksårå kang ora madêg dhéwé, tanpå aksårå swårå. Panulisé
aksårå Jåwå iku ora milah-milahaké antarané têmbung siji lan liyané. Kang kåyå
mangkéné iki diarani skriptio-continuo
(||||||||). Bédå karo aksårå Latin kang milah-milah sabên têmbungé (||||||
||||||).
Aksårå Jåwå iku
bakuné ånå rong puluh, yaiku rong puluh aksårå kang lan rong puluh pasangané. Wondéné wujud dêntåwyanjånå kåyå ing ngisor iki.
|
Aksårå
Latin
|
Aksårå
Pokok
|
Aksårå
Pasangan
|
Tuladhané
|
|
hå
|
a
|
.....H
|
abên-abên
abenHben\
arèk-arèk
a[rkH[rk\
|
|
nå
|
n
|
.....N
|
nanêm nanas
nnemNns\
nakal-nakal
nklNkl\
|
|
cå
|
c
|
.....C
|
calon camat
c[lonCmt\
cêpak-cêpak
cepkCepk\
|
|
rå
|
r
|
.....R
|
ragad rabi
rgfRbi
racak-racak
rckRck\
|
|
kå
|
k
|
.....K
|
kapuk kapas
kpukKps\
kawak-kawak
kwkKwk\
|
|
då
|
f
|
.....F
|
dados damêl
f[fosFmel\
dalan-dalan
flnFln\
|
|
tå
|
t
|
.....T
|
tabêt tatu
tbetTtu
tapak tilas
tpkTils\
|
|
så
|
s
|
.....S
|
sabên sasi
sbenSsi
sanak sêdulur
snkSefulu/
|
|
wå
|
w
|
.....W
|
watuk-watuk
wtukWtuk\
wasis wicårå
wsisWicr
|
|
lå
|
l
|
.....L
|
lamat-lamat
lmtLmt\
lamuk lanang
lmukLn=
|
|
på
|
p
|
.....P
|
panèn pari
p[nnPri
pancêt panas
pnCetPns\
|
|
dhå
|
d
|
.....D
|
dhawul-dhawul
dwulDwul
dhandhang
dnD=
|
|
jå
|
j
|
.....J
|
jajal-jajal
jjlJjl\
janggêl jagung
j=gelJgu=
|
|
yå
|
y
|
.....Y
|
yakut yasan
ykutYsn\
yakin yêkti
ykinYekti
|
|
nyå
|
v
|
.....V
|
nyamut-nyamut
vmutVmut\
nyabut nyåwå
vbutVw
|
|
må
|
m
|
.....M
|
manuk manyar
mnukMv/
manggut-manggut
m=gutM=gut\
|
|
gå
|
g
|
.....G
|
gagap-gagap
ggpGgp\
gagak galak
ggkGlk\
|
|
bå
|
b
|
.....B
|
bal-balan
blBlLn\
bakul bathik
bkulBqik\
|
|
thå
|
q
|
.....Q
|
thak-thakan
qkQkKn\
kanthi
knQi
|
|
ngå
|
z
|
.....Z
|
ngajak ngaso
zjkZ[so
ngadêg nganjir
zfegZvJi/
|
|
hå
|
nå
|
cå
|
rå
|
kå
|
:
|
têgêsé ånå utusan.
|
|
då
|
tå
|
så
|
wå
|
lå
|
:
|
têgêsé pådhå suwålå
|
|
på
|
dhå
|
jå
|
yå
|
nyå
|
:
|
têgêsé pådhå digdayané
|
|
må
|
gå
|
bå
|
thå
|
ngå
|
:
|
têgêsé pådhå dadi bathang
|
|
pasangan
|
p
|
diarani
|
.....P
|
pincang
|
|
pasangan
|
s
|
diarani
|
.....S
|
kêmbang
|
|
pasangan
|
w
|
diarani
|
.....W
|
gêmbung
|
|
pasangan
|
n
|
diarani
|
.....N
|
gandhul utåwå gondhèl
|
Makna filsafat aksårå Jåwå miturut Simuh lumantar Riyadi, 2002, manåwå
katrangan ngèngingi rong puluh sipating Gusti iku kawahyakaké kanthi kéråtåbåså
aksårå Jåwå, carakan kang cacahing rong puluh. Wondéné sipating aksårå Jåwå
kang gêgayutan karo rong puluh sipating Gusti Ållåh kåyå wandå ing ngisor iki.
|
hå
|
atêgês hèr ‘banyu’, kang hurip
langgêng;
|
|
nå
|
atêgês nur ‘sorot; yaiku minångkå
pituduh ngèlmu kang sêjati;
|
|
cå
|
atêgês cahyå kang warnå-warnå;
|
|
rå
|
atêgês rat ‘jagad’, yaiku jagading
kawaskithan;
|
|
kå
|
atêgês kanugrahan, yaiku
kanugrahan kang wus kaparingaké ing bumi;
|
|
då
|
atêgês dahånå ‘gêni, latu’, kang
dadi ibarating håwå nêpsu;
|
|
tå
|
atêgês lintang, kang mêngku têgês
linuwih kang mapan ing manah;
|
|
så
|
atêgês suryå, kang dadi
pêpadhanging jagad råyå;
|
|
wå
|
atêgês weruh ing kukus, kang
mêngku têgês ngêrtèni asal-usulé;
|
|
lå
|
atêgês gêlap ‘thathit’, ibaraté
kang ngucap lan kang ngungokaké;
|
|
på
|
atêgês pati ‘maot’, urip lan mati
iku margå såkå Kêrsaning Gusti Ållåh;
|
|
dhå
|
atêgês lindhu, kang dadi
pratandhaning kêtêging jantung kang dadi jalaraning urip’
|
|
jå
|
atêgês jålå ‘banyu’, kang dadi bêbakuning
urip;
|
|
yå
|
atêgês kayun ‘kêkarêpan, pêpéngénan’;
|
|
nyå
|
atêgês nyåtå wêruh ing Gusti
Ållåh, mangêrti kanthi têmên marang Gusti Ållåh, kåyå déné awun-awun ‘êbun’
kang anjalari adhêm, adhêm-ayêm.
|
|
må
|
atêgês candråmå ‘rêmulan’, dadi
papaning panyucèn;
|
|
gå
|
atêgês rågå sastrå ‘wujud
tulisaning aksårå’, mangêrti kanthi tumêmên marang manunggalé;
|
|
bå
|
atêgês barat ‘angin gêdhé’, kang
ngèki pratåndhå anané åpå kang obah (simbol
gerak);
|
|
thå
|
atêgês thathit, dadi pratandhaning
marang lunganing gaibé Gusti Ållåh;
|
|
ngå
|
atêgês angin, dadi jalaran
manunggaling kawulå-Gusti.
|
B. SANDHANGAN SWÅRÅ (SANDANGAN BUNYI VOKAL)
1.
Sandhangan
Wulu (...i..)
Sandhangan wulu minångkå tåndhå
swårå i.
Tuladhané : pinggir pi=mi/
2.
Sandhangan
Pêpêt (.....e..)
Sandhangan pêpêt minångkå tåndhå swårå ê.
Tuladhané: ênêm aenem\ ‘”
3.
Sandhangan
Suku (....u)
Sandhangan suku (.....u) minångkå tåndhå swårå u.
Tuladhané: tuku buku tukubuku
4.
Sandhangan
Taling ([....)
Sandhangan taling ([....) minångkå tåndhå swårå é utåwå è.
Tuladhané: réné dhéwéké [r[n[d[w
5.
Sandhangan
Taling Tarung ([....o)
Sandhangan taling tarung ([....o) minångkå
tåndhå swårå o.
Tuladhané: toko loro [to[ko[lo[ro
C. SANDHANGAN PANYIGÊGING WANDÅ
1.
Sandhangan
Wigyan (....h)
Sandhangan wigyan (....h) minångkå tåndhå sigêgan hå (a\)
Tuladhané: cahyå chy
2.
Sandhangan
Layar (..../)
Sandhangan layar (..../) minångkå tåndhå sigêgan rå (r\).
Tuladhané: pagêr pge/
3.
Sandhangan
Cêcak (..=..)
Sandhangan cêcak (..=..) minångkå tåndhå sigêgan ngå (z\),
Tuladhané: jangkah j=kh “
4.
Sandhangan
Pangkon (....\)
Sandhangan pangkon (....\) minångkå tåndhå manåwå aksårå kang dipangku dadi
sigêgan utåwå patèn.
Tuladhané: tangan tzn\
D. AKSÅRÅ MANDASWÅRÅ
1)
CÅKRÅ
( ....])
Tandha cåkrå ( ...]) minångkå sêsulihé panjingan r (rå)
Tuladhané: cåkrå ck]
2)
KÊRÊT
(....})
Tanda kêrêt (....}) sêsulihé cåkrå ( ...]) lan pêpêt (.....e..)
Tuladhané: krêtêg k}teg\
3)
PÉNGKAL
(....-)
Tanda péngkal (.....-) minångkå sêsulihé panjingan y (yå)
Tuladhané: tyas t-s\
4)
PANJING
WÅ (...W...)
Panjing wå (..W...) minångkå sêsulihé panjingan w (wå)
Tuladhané: dwitunggal fWitu=gl\
5)
PANJING
LÅ (...L)
Panjing lå (......L...) minångkå sêsulihé panjingan l (lå)
Tuladhané: klåpå kLp
E. AKSÅRÅ
MURDÅ
1. Aksårå
murdå cacahé ånå pitu, yaiku: nå (!), kå (@), tå (#), så ($), på (%), gå (&), bå (*).
2. Aksårå
murdå lumrahé ditulis kanggo asmané pårå luhur, jêjuluk lan padunungané, jênêng
wong lan jênêngé titah kang tåtå-caraning uripé kåyå manungså. Cukup nganggo
aksårå murdå siji waé, aksårå sing ngarêp dhéwé. Yèn aksårå sing ngarêp dhéwé
ora ånå murdané, yå aksårå buriné, yèn buriné ora ånå murdané, yå buriné manèh.
|
Aksårå Latin
|
Wujud
Aksårå Murdå
|
Aksårå Murdå Pasangan
|
Tuladhané
|
|
nå
|
!
|
........
!
|
Nabi Nuh
!bi!uh
|
|
kå
|
@
|
........”
@
|
Kabupatèn
Kudus
@bup[tnÑ|fus\
|
|
tå
|
#
|
........
±
|
Tawangmangu
#w=mzu
|
|
så
|
$
|
........
°
|
Sultan
$ulTn\
|
|
på
|
%
|
........²
|
Pangéran Pugêr
%[zrn²uge/
|
|
gå
|
&
|
........
&
|
Gusti
Gåndåkusumå
&usTi&nFkusum
|
|
bå
|
*
|
........
*
|
Bupati
Banyumas
*upti*vums\
|
F.
AKSÅRÅ
SWÅRÅ
Aksårå swårå cacahé ånå limå, yaiku: a (A), é (E), i (I), o (O), dan u
(O). Gunané aksårå swårå kanggo nulis têmbung måncå kang dicêthakaké.
|
Aksårå
Latin
|
Wujud
Aksårå
Swårå
|
Tuladhané
|
|
a
|
A
|
Ahlul sunah
AhlulSunh
Agustus
AgusÒ|s\
|
|
i
|
I
|
Ibnu Majah
IbN|mjh
|
|
u
|
U
|
Imam lan Uskup
Imm\ln\UsÑ|p\
|
|
é
|
E
|
Wêton Éropa
we[ton\E[roph
|
|
o
|
O
|
Wulan Oktobèr
wuln\O[kTobe/
|
G. AKSÅRÅ RÉKAN
Aksårå rékan cacahé ånå ênêm, yaiku : kh/q (k+), dz (f+), f/v (p+), gh (g+), z (j+), sy (s+).
Gunané aksårå rékan kanggo nulisi têmbung måncå kang dicêthakaké, luwih-luwih
têmbung Arab.
|
Aksårå
Latin
|
Wujud
Aksårå
Swårå
|
Tuladhané
|
|
kh/q
|
k+
|
khatib k+tib\
|
|
f/v
|
p+
|
fasih p+sih
|
|
dz
|
f+
|
dzat f+t\
|
|
gh
|
g+
|
ghafur g+p+u/
|
|
z
|
j+
|
zakat j+kt\
|
|
sy
|
s+
|
syukur s+uku/
|
H.
ANGKÅ
JÅWÅ
Angkå Jåwå siji
tekn sanga sarta das, wujudé mangkéné :
0
= 0 1 = 1 2 = 2 3 = 3 4 = 4 5= 5
6
= 6 7 = 7 8 = 8 9 = 9
Sarèhning ångkå Jåwå iku awujud
aksårå Jåwå, supåyå ora mbingungaké, panulisé kudu dipisah karo aksårå Jåwå
kang dumunung ing sakiwå-têngêné. Srånå kang dianggo misah pådå pangkat, mulané
ångkå Jåwå diapit-apit pådhå pangkat (; ;).
Tuladhané:
Dawané 36 sèntimètêr. ?fwn[n;36;[snTi[mte/.
Jalan Suråbåyå 6, Malang 65145, télépon 51334
jln°|rby;6;ml=;65145;[t[l[pon\;51334;
Surat Yasin: 82 surtYsin\;82;
I.
WUJUDÉ
PÅDÅ
a)
GURU
utåwå UGÊR-UGÊR (?0?)
1) Sajroné
layang kiriman ing sangarêpé purwåbåså, dadi sawisé satåtåbåså utåwå adangiyah.
Tuladhané :
?0?ssmPunNipunHi=k=kf-punik,nuwunWi[yosSipun\
................
2) Ing
wiwitané layang caritå, layang dongèng, lan sapanunggalané kang ora sinawung
ing têmbang.
Tuladhané :
?0?anratu2mubzet\autusSnNimblLidukunK=wisMisuwu/pinTe/.bx=dukunWi[sSown\
.....................
b)
PÅDÅ
ADÊG-ADÊG (?)
Pådå
adêg-adêg (?) trêping bêbukaning ukårå.
Tuladhané:
?.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
?.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
c)
PADA
PANCAK (.0.)
1) Panutuping
caritå gancaran, mratadani yèn caritané wis tamat.
Tuladhané
:
?lifFi=[fo[z=m=[k[n;ajzinmr=spdpd.0.
2) Panutuping
wåsånåbåså ing layang kiriman.
Tuladhané :
?wsnkwulvuwunWewai=swbP[zsÒ|.0.
d)
PÅDÅ
LINGSÅ (,)
1)
Pådå lingså (,), gunané kanggo
misah gatraning ukårå, yèn ing wêkasané gåtrå kang pancèn kudu måwå pådå lingså
wis ånå pangkon, pangkon iku dadi lêliruné pådå lingså.
Tuladhané:
Wongé
gêdhé, dhuwur, lan pakulitané irêng.
?[wo=[zge[d,duwu/,lnPkulitT[nNaix=.
Dhéwéké
ora mangan daging kéwan kang asikil papat, kåyåtå: kêbo, sapi, lan wêdhus.
?[d[w[kK[aormznFgi=[kwnK=asikilPpt\kyt;ke[bo,spi,lnWedus\,
2)
Pådå lingså (,), kango ing
pungkasaning cêkakaning jênêng, nåmå gêlar, lan cêkakan liyané kang dudu akronim.
Tuladhané:
R.M. Sulartå r,m,$ul/t
PT Mancar %,#,mnC/
Suhartåkå, M.M. $ua/tk,m,m
e)
PÅDÅ
LUNGSI (.)
Pådå lungsi (.),
kanggoné ånå ing wêkasaning ukårå, dadi dianggo misah ukårå. Manåwå ing
wêkasané ukårå ånå pangkon, dadiné pådå lungsi mung kari muwuhi pådå lingså
utåwå pådå siji.
Tuladhané:
Wis mèh jam têlu ésuk, Sumini
durung biså turu. Pikirané gorèh. Gorèh, amargå mikir bojoné kang wis têlung
dinå iki durung mulih.
?wi[sMhjmTelu[asuk\$uminifuru=bisturu.piki/r[nN[go[rh.[go[rh,am/gmiki/[bo[jo[nk=wisTelu=finaikifuru=mulih.
f)
PÅDÅ
PANGKAT (;)
1) Pådå
pangkat kanggo ngapit ångkå Jåwå.
Tuladhané:
Ibu mundhut êmas 75 gram.
?aibumunD|tHems\;75;g]m\,
2) Pådå
pangkat kanggo ngêlêt-êlêti kandhané pangriptå karo têmbung/ukårå kang
ditirokaké déning pangriptå.
Tuladhané:
Ibu ngêndikå, “Såpå kancamu mau?”
?aibuzenFik;spknCmumau;.
3) Ing
saburiné têmbung ‘yaiku’, ‘kåyåtå’, ‘mangkéné’ manåwå sawisé têmbung iku banjur
mratélakaké bab utåwå barang luwih såkå loro.
Tuladhané
:
?%nDwcc[a;5;yaiku;yudisQir,*im,A/jun,!kulln°[fw.
?[ay=znFikm=[k[n;auldaulumu/kbzet\[ynMznSrnc=kemLnF|bu/[r,ikupipinD[nNpr[kox[pTo/.
4) Ing
wêkasaning gatrané têmbang, manåwå têmbung ing wiwitané gåtrå candhaké, pancèn
(mathuké) kudu dumunung ånå ing wêkasané gåtrå iku. Tuladhané pådå pangkat kang
dumunung ing wêkasané gåtrå kaping VIII ing têmbang Sinom ngisor iki:
¦waur$]i!rnt,mi[yosSiniw[k=fsih,a2=ghdmP/menCn,pintikHi=[so[sot-fi,
pepkH[nD/k=n=kil\sfyamrikelu,k=mu=gWi=b- nT[rnF],
put]%[zrnFipti;a[nomRf-[n°omBllvC|/ri=p]j¦
g)
PÅDÅ
GÊDHÉ/PÅDÅ AGÊNG
1)
PÅDÅ
LUHUR ( ¥)
Pådå luhur ( ¥), uniné
“mangajapå”, kanggo ing bêbukå layang kiriman ing sangarêpé satatabåså utåwå adangiyah
layang såkå bångså luhur (såkå dhêdhuwuran, panggêdhé utåwå wong tuwå).
Tuladhané:
(a)
Panganggoné pådå luhur ing layang.
¥ly=tumekmr=
.................................................................................................................................................................................................................................. ai=$urby ..................................................................................................................................................................................................................................
zwi;1;juni;2014;.
p[nFoz[nbpk\
(b)
Panganggoné pådå luhur ing têmbang.
¥[zlM|aikukl[ko[nNknQilku,............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
¥....................................................................................................................................................................................................................................................................
2)
PÅDÅ
MADYÅ ( ¦)
Pådå madyå ( ¦), uniné “mangajapå”, trêpé ånå ing
sangarêpé satatabåså utåwå adangiyah layang såkå sapadha-pådhå. Pådå madyå uga
dianggo pådå gêdhé ing têmbang, Trêpé ing sabên wêkasané pådå.
Tuladhané:
(a)
Pangangoné pådå madyå ing
layang.
¦sertM|giktu/
.............................................................................................................................
ai=%]mBnNn\
¦nuwunWi[yosSipun\
.......................................................................................................................................................................................................................................................
?%qi;1;juni;2014;.
slmTkLimÑ|l,
(b)
Panganggoné pådå madyå ing têmbang.
¦sig]mucu=pnkwnCchctu/,.................................................................................................................................................................................................................
3)
PÅDÅ
ANDHAP ( §)
Pådå andhap ( §) uniné
“mangajapå”, trêpé ing sangarêpé satatabåså utåwå adangiyah layang såkå andhahan
(utåwå såkå wong nom).
Tuladhané:
(a) Panganggone
pådå andhap pada surat.
§sertM|gi[konJ|k\
.............................................................................................................................
ai=$emr=.
§kulnuwunWi[yosSipun\
.......................................................................................................................................................................................................................................................
?ml=;1;juni;2014.
atu/bekTikulpun\
......................................
(b)
Panganggoné pådå andhap pada têmbang.
§bpkPucu=.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................
§..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
4)
PURWÅPÅDÅ
(¦ bC ¦)
Purwåpådå (¦
bC ¦),
uniné “bêcik”, trêpé ing bêbukané layang têmbang ing sangarêpé pupuh kapisan.
Tuladhané
:
¦bC¦naenTgvC/ri=kt,[mo=kbubukni=tulis\krjnG_glxtN,ai=gihp]jfWrwti,wen=aizucpBilih,ngripvJ|=,k=jumen_![rnf],ma%]buArimu/#i,ajujulukMa%]nu%fMnb¦waut$]i!rnt,...............
(Sêkar sinom, Sêrat Abimanyukèrêm-M. Soekir)
5)
MADYÅPÅDÅ
(¦¢ ¦)
Madyåpådå (¦¢¦),
uniné “mandråwå”, têgêsé “adoh, tagèh”, têgêsé isih adoh utåwå isih tagèh
tamaté buku utåwå caritå iku. Trêpé ing wêkasané pupuh manåwå arêp ganti pupuh liyå.
Tuladhané
:
........ru=sitTi=rrsnHiki,[fnKckupPmucu=zi=p]lmPit¦¢¦bbPi=[wolu,am/n$i%nD|sunu,y$=f!vJy,nlik[nmtirgi,kyk=wusM|niai=wiwaj/w¦aiyaku,[nor[bfnu=glLku,......
(wêkasané Pupuh
Sinom arêp ganti Pupuh Pucung, Sêrat
Wédhåpurwåkå-R.Ng. Rånggåwarsitå)
6)
WASÅNÅPÅDÅ
(¦I ¦)
Wasånåpådå (¦I¦),
uniné “iti” têgêsé “tamat”, trêpé ing wêkasaning caritå kang sinawung ing têmbang.
Tuladhané :
¦lsSi=pnuratTir,ssibes/pi=szls\AkfKli[wonTaunFl\ttgunsw[r=nt,[mo=ssQwinfusvCy,wukusu=s=k=a[tomP,yAlLhk=luwihwikn\][aobh[aosikKi=kwul(¦I¦
(Sêrat
Wulangrèh, têmbang Giriså- Sri Pakubuwånå IV)
J.
TÊMBUNG
ANDHAHAN
a) Têmbung
andhahan kang têmbung linggané kapungkasan kanthi aksårå konsonal, manåwå antuk panambang kang awujud aksårå swårå utåwå
panambang konsonan kang kawiwitan kanthi
aksårå swårå, mula aksårå konsonan
ing têmbung linggå iku ditulis rangkêp.
Tuladhané :
adus afus\ dadi afusS
pangan pzn\ dadi pznNn\
uyah auyh dadi auyhan
b) Têmbung
andhahan kang têmbung linggané kapungkasan kanthi aksårå swårå utåwå sigêg nå, manåwå antuk panambang –i utåwå
–ånå, ing antarané têmbung linggå lan panambang iku ånå aksårå n.
Tuladhané :
mari mri
marèni m[rnNi
marènånå m[rnNn
takon t[kon\
nakoni n[konNi
takonånå t[konNn
c) Têmbung
andhahan kang têmbung linggané kapungkasan kanthi aksårå swårå, manåwå antuk
panambang –é ing antarané têmbung linggå lan panambang iku ånå aksårå n.
Tuladhané :
alu alu
aluné alu[n dudu alu[nN
råså
rs rasané rs[n dudu rs[nN
ånå an anané an[n dudu an[nN
d) Têmbung
andhahan kang têmbung linggané antuk panambang saliyané panambang –i lan –ånå, têmbung
andhahan iku ditulis pådhå karo pangucapané.
Tuladhané :
tiru tiru + -ake a[k dadi nirokaké ni[rokH[k
turu turu + -a a dadi turuå turuw
e) Têmbung
andhahan kang têmbung linggané antuk atêr-atêr hanuswårå (a=), (an\), (am\), (av\), manåwå
uniné wiwitaning têmbung linggané bersenyawa
karo atêr-atêr hanuswårå, aksårå hå (a) kang
miwiti atêr-atêr hanuswårå iku biså ditulis biså ugå ora ditulis.
Tuladhané:
isi aisi ngisi zisi utåwå
angisi a=zisi
putêr pute/ mutêr mute/ utåwå
amutêr amute/
f) Têmbung
andhahan kang têmbung linggané antuk atêr-atêr hanuswårå (a=), (an\), (am\), (av\), manåwå
uniné wiwitaning têmbung linggané ora bersenyawa
karo atêr-atêr hanuswårå, aksårå hå (a) kang
miwiti atêr-atêr hanuswårå iku kudu ditulis.
Tuladhané
:
dadi
ffi andadi anFfi dudu
ndadi nFfi
buwang
buw=
ambuwang amB|w= dudu
mbuwang mB|w=
K.
TEKS TULISAN AKSÅRÅ JÅWÅ
CÉTHAK DHAPUKAN GANCARAN LAN TÊMBANG
Wacan ing ngisor
iki minångkå tulådhå mungguh bédané panulisaning têmbung-têmbung sawatårå, ing
jaman biyèn lan ing jaman saiki. Wacan iki kaangkah minångkå sarånå gladèning
pårå siswå ing bab kawruh båså, sastrå, lan budåyå Jåwå.
?ffmelLi=p=gyuh.
?smPunKsB|tHi=zj_,ffmelLi=p=gyuhpunNik[wonTenTig=p]kwis\;1;ksrsSn\;2;kk(hksgefFn\;3;wtkKlkuwnS[a.
?ffmelLi=g=p]krwisPunNikkefhfipunB|fissx=zn\am/gitig=p]kwisPunNikk[wonTenNnNipunSmitrikTinNrik\,
;1;ksrsSn\v[kckHkenHutwia=gmPilLkenLmPhaipu
nP[fosKw(hksgefFnSaaulhwtkKlluwnS[a.
;2;kw(hksgefFn\v[kckHkenHutwia=gmPilLkenLmPhai=aulhksrsSnSaaulhwtkKlkuwnS[aautwijejegGi=cipT.
;3;wtkKlkuwnS[av[kckKkenHutwia=gmPilLkenLmPhai=aulhksrsSnSakw(hksgefFn\,
(såkå buku “WÉDDHÅKARÅNÅ” babaran “Tjahaya Soerakarta” Sålå, taun 1853,
kåcå 13)
?pz]imtTipunRi=git\,
?m_ghpz]imtTipunRi=gitWcuclPunik,snf-nsmPu[nWonTenSXbe
tTi=[koqk\ai=gihkefhfipu[nF[kkKke[nWonTenHi=[a[bLk\s/t
fipnKn[nQnNilvC|/merk\[a[bLkPunikai=k=kfmelFeli=fipunHnm\pvJ=s/twiy/ripunMiturutHuku/rnNi=[koqk\mwifipunK[nQo=zi[monTen\dpu/ripunT=kebBnK[fo[sF[np}te[pl\,p]milfipu[nF[k
[kWonTenHi=[z[bLk\sup[fosRi=gitWau[botenZlunQ|=autwi[bote[nH=glRisk\,[f[nlvC|/merkWausgefHnebihakenB=sni=xzet\,
(såkå buku “BAB NATAH SARTÅ NYUNGGING RINGGIT WACUCAL” babaran “Balai Pustaka”
taun 1935, kåcå 67)
¦bi[nNktu=gl\Ik ¦
?ank=z=gep\zgu=agu=z[kkbufynD[arhaikumml=zipzipukHipukPe/stuwnNsi[yonl\,
?pnemum=[ko[noaiku[aorluput\tum]pK=a=[go[nNzgu=agu=
[kkbufynD[arhmauknQizlalkbufynD[arhliy. [aor[bfk[rozgu=agu=z[kagmk=kin[nQnnnPmfmr=agmliy.
?nvJ|/kp]i[y[f[n[wo=jwtekmlhznkH[k[p]o[ykYp+
[no[logis/tXmBgyp+[no[logia=[go[nNmemet]is/tzÓ|lurikbufynJwi.
?sulugu[na=[gonKitmemet]izÓ|lurikbufynJwikXbumemet]ibslnHkSrjwaikiaugategesZgu=zfiluau=a[ktkbufynNsi[yonl\,awitSteme[nNr[kHorankbufyn\I[nDo[ndiyh,tnPkbufynD[arh.[aorbklKbufynn\I[nDo[nsiyhagu=afiluau=[ynKbufynKbufynD[arh[aoragu=afiluau=.
(såkå majalah minggon “JÅYÅ BÅYÅ” nomêr 44 taun XXXVIII, 1 Juli
1984)
1,?sertW|l=[rh.
ysnFXm\
ai=k=$i!uaun%kubuwn IV
.
[3]
I ?mguru.
?s/kr.¦pmed/[rwsitnNi=zti,cumvQkanNirupu[jo=g,ftnM|dai=bti[nN,nzi=kefhginu=gu=,ftnWeruh[y[nKh[zsemMi,amkSaz(mPk,bsk=klnÒ|/,tutu/k=ktultul,tinNl[tnRinuruhklwnRirih,m]ihpd=zi=ssMit.¦ssMit[nNzauripPinNiki,ap[nHwuh[y[nNorweruha,tnJ|menN_ai=zuri[pP,a[khk=zkuaku,pz]s[nNsmPunHufnNi,tu/furu=w(hai=rs,rsk=stuau,rsni=rspunik,aupynNenFr[ponSmPu/naugi,ai=kauripPnNir.¦[j]onNi=ku/A[nGonNirsyekTi,nzi=tpilihai=k=aunNiz,kjblwnÒ|fuh[a,[norkenN[fnHwu/,ai=stemh[norpinN=gih,muvDkKtlvJ|kKn\temhss/susu/,[ynSirayunWsKiq,smPu/n[nNai=bfnNirpunNiki,
sira=guguruw.¦nzi=[ynSirgugurukki,amiliymnu=sk=vt,ai=k=becikM/ [4] tb[tT,s/tk=w(ha=kukum\k=zibfhl nK=zir=zi,suku/[ao[lh[wo=tp,ai=k=wusHmu=kul\tnMiki/[w[whai=ln\aikupnTesSirgu[ronNnkki,s/t[nNkw(han.¦lmunNn[w=omic[r=[zlMi,tnM|pktHi=pt=p]kr,ajsira[ga[g,az=gepVtnipun\,p]krrumuaun\flilKfisLnHijemMk\m-=ki
y[sSpptHikuslhsiji,anak=mupkt,¦[norkenNlmu[nFnHnTepPi,[ynHuculLsi=pt=p]kr,[nor[anNk<getT[nN,tnW|ru=ti=glWekÒ|,pz=ge[pPwusHz_[kokKi,[norkufusembha=,wusSltK[t=sun\bvJ|/[rbuw=s[rzt\btlKr[mNorz=[go[fnSi=ghai,bub]hs[khai=tt.¦a[zlTemen\aiyjmnM=kin\ai=k=pnTesKenginu[ronNn\a[kh[wo=jjh[zlM|[nN,lnHr=ai=k=mnut\[y[nW=o[zlM|ai=k=netepPi,ai=p=g[w[nNsrk\[fnHrnNiluput\nzi=aiyssenN_zn\[norkenN[ynHu [5]
[wo/kxpPi=jlMi, pp[vC[nNp]i[y=og.¦ai=k=lum]hhai=mspunNiki,apnG|ruai=k=[go[lkSbt\tuaukuwlikTiz[lL,k=wusÓ|m]hkruaun\jmnÑ|nNmpnKimurit\ai=k=pdzupy,kufua=guguru,sm_[koaikit[nor,k-aiguruntuqukZ|pymurit\ffiyki!QinNir.¦
II ?lmPhai=zges=.
?kinnQi.¦pdgul=zenNi=klB|,ai=ssMitam]ihlnTip\ajpije/mz[nNnF],kp]wir[nFnK[a'Qi,pesunNebSrirnNir,sufnNenDa/lwnG|li=.¦ffiyluknni[rku,ceghda/lwnGuli=,lnHjasuknSukn\az=[gowswtwis\alwte[kK[w=osuk,sufp]yitNnNi=btin\,¦[ynW|sTinith[w=ozgu=,ajsirgu=gu=diri,ajrketL[nW=oal,k=allkunNi[rki,[norwuru=zjkHjk\stemhanunul/ri.¦nf-nH[so/wijilLipun\[ynKlkuha[nNbecik\autwsu
gihcrit, [6]
critk=ffimisil\aikupnTesRketTn,fr[ponM|!D kK=bufi.¦[y[nW=oa[nNomPnW|sTmÒ|,mnutMr=k=zdepPi,[ynK=zdepH[khb=st\[norwuru=bisjuti,[ynK=zde[pKhfu/jn,[norwuru=bismli=.¦snf-nT[nor[mlu,p'Qiw(h[solhai=mli=,ky
m=[ko[nNosbr=,p=g[walpunNiki,[sokWeruhanulibis,aikupnunÒ|nNi=[zbLis\,¦p=g[wbecikPuniku,gmP=[ynW|[sFnL[konNi,a[z[lYnF|ru=klk-n\arsSrsSen\zL[konNi,tu/iku[fnL
[konNn,mupztTibf[nNki.¦[y[nW=oa[nNomM[nomHiku,k=k=[goai=msaiki,a!DpH[so/k=[fnSimP/,aumBgG|mu=gu=zi=diri,[ao[b]olHumukK=[fnG|l=,kume!Q|sLwnÑ|mki.¦spsirspai=sun\azluvtS/taefi/,aikuwwte[kKaug,[no[mNomMnH[foh[w=obecik\ae[mohaz(zucrit,critallnBecik\,¦critpnW|sKlku,p=g[wallnBecik\tinFkBenNe/lnK=[aor,kXbu[j]oc
[7]ri[tki,mul[nNarnCrit,k[bhk[bh[fnKw(ai.¦mul
[nN[w=oz[nNomHiku,becikHi=k=atberi,jj[g=oznL[nW=otuw,ai=k=sugih[kojhaugi,[kojhaikuw/nw/n,analanbeci
k\,¦ai=k=beci[kKojhaipun\sira=[gowk=p'Qi,ai=k=alsi=ghan,ajsirzL[konNi,l[nFnHw[sW=oz[kojh,aiyai=mspunNiki.¦a[kh[w=ok=sugihwuwus\nzi=[fnSmP/m[kolih,a
mu=bf[nnp]i[y=og,k=[fnP[ko[lhkenHugi,pnN[sT[nNk=[fnHumB/.[norz=[goswtwis\,¦ajn[w=obistutu/,amu=zai=$unP]ibfi,ajnai=k=mmd,az]spinTE/p]bfi,aiku[stnN|vJ=nuvJ=,ftnPnTe[sFPxkKi.¦sikkNfikyasu,[y[nW=ok=m=[ko[nNoaugi,fh[w[nNo[p[nNorlyk\[ynSirs!Di=zli=
gih,[norwuru=ktul/rn\becikSi=ki/rnaugi.¦
Tidak ada komentar:
Posting Komentar